Deze Bollebooswichtpagina is gekoppeld aan de Stapperloot-route Venlo
Wandel deze route met je smartphone.
JOHANNES KAYSER
° Harlingen, 11 november 1842.
† ’s-Hertogenbosch, 15 maart 1917.
In het Westfriese stadje Harlingen wordt Johannes Kayser op 11 november 1842 geboren, dus is hij een Fries. Maar de inwoners van Harns – zoals de stad in het Fries heet – zijn nooit zulke echte Friezen geweest. De ligging van Harlingen aan de vroegere Zuiderzee heeft daar alles mee te maken, want daardoor was de belangrijkste havenstad van Friesland vooral gericht op handel met steden in het westen, vooral Amsterdam, maar ook andere Zuiderzeehavens. Reeds rond zijn achttiende vertrekt Johannes al uit zijn geboortestad zuidwaarts.
Hij gaat namelijk in 1860 werken voor de Roermondse neogotiek-architect Pierre Cuypers als opzichter bij de restauratie van de Maastrichtse Sint-Servaaskerk. Intussen studeert Johannes architectuur, helpt hij nog mee aan de bouw van de eveneens Maastrichtse Sint-Pieter-bovenkerk in 1872, om zich daarna als zelfstandig architect vanaf 1873 in Venlo te vestigen. Van Fries wordt hij Limburger.
Johannes wordt vrijwel meteen stadsarchitect van Venlo, maar zal zich vooral specialiseren in de bouw van kerken en kloosters, waarvoor door de aangroei van de bevolking in de 19de eeuw alsmaar grotere gebouwen nodig zijn. Die worden opgetrokken in neogotische stijlvormen, gebaseerd op de middeleeuwse kerkbouw, maar met eigentijdse combinaties van vormen en materialen. Er zijn dan twee stromingen in de neogotiek, de Franse natuursteenstijl en de Duitse baksteengotiek. Kayser zal zich aanvankelijk van die Franse stijl bedienen, om vanaf 1878 meer ontwerpen in de Duitse stijl te gaan afleveren.
In 1873 begint zijn carrière met het ontwerp van de Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hartkerk in Sittard, die in 1883 door paus Leo XIII tot basiliek wordt verheven en daarmee de eerste basiliek in Nederland is. Vooral een eretitel, die in het interieur zichtbaar wordt gemaakt met twee symbolen links en rechts van het altaar: een pauselijke vlag en een koperen belletje.
De volgende opdracht wordt de Heilig Hart van Jezuskerk in Maastricht-Oud-Caberg, waaraan tussen 1876 en 1877 wordt gebouwd. In Merkelbeek volgt tussen 1876 en ’78 de Sint-Clemenskerk en in 1878 komt er een kapel voor het Heerlense Savelbergklooster. Terwijl Johannes nog bezig is in Reuver aan de Sint-Lambertuskerk tussen 1878 en 1880 wordt op 2 oktober 1879 in Venlo zijn zoon Jules geboren, die jaren later ook stadsbouwmeester van zijn geboortestad zal worden verheven.
Een katholieke kerk kan ook aan diverse heiligen worden toegewijd. Dat was het geval met de door Johannes in romaanse stijl herbouwde Heiligen Wivo, Plechelmus en Otgeriuskerk in Sint-Odilliënberg tussen 1880 en ’83, die in 1923 na stormschade door zoon Jules zal worden gerestaureerd, om dan in 1957 ook tot basiliek te worden verheven.
Intussen is in katholieke midden het werk van Johannes Kayser niet onopgemerkt gebleven, waardoor er in de jaren 1880 twee opdrachten voor kerken in Rotterdam op zijn bureau belanden. Het betreft de Allerheiligste Verlosserkerk (1882-1884) en de Stieltjeskerk (1885-1886). Die laatste is in 1976 gesloopt, de eerste gesloten in 1978 en tot appartementen verbouwd in 1982-’84. Terwijl kerken leeglopen door toenemende ongelovigheid van de bevolking, ontstaat er een enorm tekort aan woonruimte in de binnensteden, wat dus tot creatieve oplossingen leidt.
Daarna krijgt Johannes Kayser weer vooral Limburgse opdrachten, wat hem aanzet tot een verhuizing in 1891 naar Maastricht, waar kerken, kloosters en kapellen op zijn tekentafel gestalte krijgen. Daaronder in 1891-’93 de hoogste gelegen rooms-katholieke kerk van Nederland, de Sint-Paulus in Vaals. Maar na nog enkele kloosters en kloosterkerken, met in 1900 even een fikse zijsprong naar het Overijsselse Zwolle voor een dominicanerklooster, wordt het tijd om uit te rusten.
Vreemd genoeg zal Johannes Kayser op 5 maart 1917 niet in Limburg overlijden, maar in de Noord-Brabantse hoofdstad ’s-Hertogenbosch, ver weg van het Duitse oorlogsgeweld in een neutraal gebleven Nederland.
Klik voor andere routes op Routes
Voor andere Bollebooswicht-items klik je op Bollebooswicht°